เมื่อพูดถึงช่วงเทศกาลปีใหม่ของญี่ปุ่น กิจกรรมที่ผู้คนเฝ้ารอมากที่สุดคืออะไร? จะเป็นการไปไหว้พระที่ศาลเจ้า ชมการแข่งขันร้องเพลง NHK 紅白歌合戦 หรือจะเป็นการรับเงินแต๊ะเอียที่เรียกว่า “お年玉” กันนะ? วันนี้เราจะพาคุณไปรู้จักกับวัฒนธรรมการให้ เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น กัน!

ความเป็นมาของ “お年玉”

หลายคนอาจจะคุ้นเคยกับ “お年玉” ในฐานะของขวัญปีใหม่ที่เด็ก ๆ ตั้งตารอจะได้รับทุกปี แต่ที่จริงแล้ว ก่อนปี โชวะที่ 30 (ประมาณ ค.ศ. 1955) ของขวัญปีใหม่ของเด็ก ๆ ในญี่ปุ่น ไม่ได้เป็นเงิน แต่ส่วนใหญ่มักจะเป็น “คากามิโมจิ” (鏡餅 – ขนมโมจิรูปกระจก) หรือของขวัญประเภทอื่น ๆ

แล้วทำไมในญี่ปุ่นถึงนิยมมอบ คากามิโมจิ ในวันปีใหม่? นั่นก็เพราะว่าในความเชื่อของชาวญี่ปุ่น คากามิโมจิเป็นตัวแทนของ “ดวงวิญญาณของเทพเจ้าแห่งปีใหม่” ดังนั้นเมื่อรับประทานโมจินี้เข้าไป ก็เปรียบเสมือนการได้รับ พลังและพรจากเทพเจ้าเพื่อให้ปีใหม่เป็นปีที่โชคดีและราบรื่น

ต่อมา ในช่วงปลายยุคโชวะที่ 30 เนื่องจากเศรษฐกิจญี่ปุ่นเติบโตอย่างรวดเร็ว วัฒนธรรมการให้เงินแทนคากามิโมจิก็เริ่มเป็นที่นิยมในเมืองใหญ่ และแพร่กระจายไปทั่วประเทศ จนกลายมาเป็นธรรมเนียม “เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น” ในรูปแบบที่เราคุ้นเคยในปัจจุบัน

ข้อห้ามในการให้ “お年玉”

แม้ว่าในญี่ปุ่นจะมีธรรมเนียมการให้ เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น แต่ก็มีข้อห้ามที่แตกต่างจากประเทศอื่น ๆ อยู่หลายข้อ โดยเฉพาะ “ลำดับชั้นและอายุของผู้รับ”

ห้ามให้ “お年玉” แก่ผู้ที่มีสถานะสูงกว่าตนเอง ในญี่ปุ่น เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่นควรจะให้จากผู้ใหญ่ไปสู่เด็ก หรือ จากผู้ที่มีอาวุโสสูงกว่าไปสู่ผู้อ่อนวัยกว่า เช่น พนักงานไม่สามารถให้หัวหน้าได้ น้องชายไม่สามารถให้พี่สาวได้ ลูกไม่สามารถให้เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่นแก่พ่อแม่ได้ (แตกต่างจากไทยที่ลูกมักมอบเงินให้พ่อแม่ในวันปีใหม่)

หลีกเลี่ยงตัวเลข “4” และ “9” ในญี่ปุ่น เพราะตัวเลข 4 (し – shi) ออกเสียงเหมือนคำว่า “ตาย” (死 – shi) และตัวเลข 9 (く – ku) ออกเสียงคล้ายคำว่า “ความทุกข์ทรมาน” (苦 – ku) ดังนั้นจึงไม่ควรให้เงินจำนวนที่ลงท้ายด้วย 4 หรือ 9 เพราะถือว่าไม่เป็นมงคล

ปกติแล้วคนญี่ปุ่นให้ “お年玉” กันเท่าไหร่?

หลายคนอาจสงสัยว่า เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น โดยทั่วไปให้กันที่เท่าไหร่? จริง ๆ แล้ว จำนวนเงินจะขึ้นอยู่กับอายุของเด็กที่ได้รับ ซึ่งแตกต่างจากไทยที่มักให้ตามความสนิทสนม หรือกำลังทรัพย์ของผู้ให้

แนวทางทั่วไปในการให้ “お年玉” ตามอายุ

• เด็กเล็ก (ต่ำกว่า 3 ขวบ) → โดยปกติจะ ไม่ได้รับเงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น
• เด็กอนุบาล (3 ขวบขึ้นไป) → ประมาณ 500 – 1,000 เยน
• เด็กประถม → ประมาณ 1,000 – 3,000 เยน
• เด็กมัธยมต้น → ประมาณ 5,000 เยน
• เด็กมัธยมปลาย – นักศึกษามหาวิทยาลัย → ประมาณ 5,000 – 10,000 เยน

แต่สุดท้ายแล้ว จำนวนเงินที่ให้ก็ขึ้นอยู่กับกำลังทรัพย์ของแต่ละครอบครัว และความสนิทสนมกับเด็ก ๆ ด้วย

ทำไม “お年玉” ถึงเป็นซองขาว ไม่ใช่ซองแดง?

หากเป็นในประเทศจีนหรือไทย เราจะคุ้นเคยกับ “ซองแดง” เพราะถือว่าเป็นสีแห่งความโชคดี แต่ในญี่ปุ่น “お年玉” มักจะใส่ในซองสีขาว และมีลวดลายที่หลากหลาย

ญี่ปุ่นให้ความสำคัญกับ ดีไซน์และความสร้างสรรค์ มากกว่าสีของซอง จึงมีการออกแบบซอง “お年玉” ในสไตล์น่ารัก และบางครั้งก็มีลูกเล่นแปลก ๆ เช่น

ซองลาย “นัตสึเมะ โซเซกิ” (อดีตบุคคลบนธนบัตร 1,000 เยน) พร้อมข้อความว่า “นี่คือของขวัญจากฉัน”

ซองลาย “ชิบุซาวะ เออิจิ” (บุคคลที่อยู่บนธนบัตร 10,000 เยนใบใหม่) พร้อมข้อความว่า “มาหมุนเวียนเศรษฐกิจกันเถอะ!”

ซองลายแมวเหมียวกระซิบว่า “นี่คือความลับ” พร้อมตัวอักษรที่เขียนว่า “เงินผิดกฎหมาย” (贓款) ทำให้คนที่ได้รับแอบอมยิ้ม

“お年玉” วัฒนธรรมที่คล้ายแต่ก็แตกต่างจากแต๊ะเอียของไทย

วัฒนธรรมการให้ เงินรับขวัญปีใหม่ญี่ปุ่น สะท้อนให้เห็นถึง การเปลี่ยนแปลงทางประเพณีและเศรษฐกิจของประเทศ ตั้งแต่การให้ คากามิโมจิที่เป็นตัวแทนของเทพเจ้า ไปจนถึง การให้เงินเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจ นอกจากนี้ ซองเงินของญี่ปุ่นก็เต็มไปด้วยความคิดสร้างสรรค์ ที่สะท้อนให้เห็นถึงอารมณ์ขันและความเป็นเอกลักษณ์ของชาวญี่ปุ่น ทุกประเทศล้วนมีธรรมเนียมปีใหม่ที่น่าสนใจ แล้วคุณล่ะ มีธรรมเนียมปีใหม่ที่ชื่นชอบเป็นพิเศษหรือไม่?